Sadece gözleri okşayan estetik güzelliği ile değil, sağladığı bin bir çeşit fayda ile hayat kaynağı olan ve hepimizin sahip çıkması gereken ormanlarımız hakkında biraz daha fazlasını öğrenmek ister misiniz? “Orman Nedir”, “Ormanların Faydaları Nelerdir” sorularına yanıtlar verdiğimiz bu yazımızda, ormanlarımızı hayatımızın vaz geçilmez değeri yapan özelliklerine değiniyoruz. Orman deyince aklınıza sadece birkaç bin ağaçtan oluşan bir alan geliyorsa, ormanlarımızın her tabakasında varlığını sürdüren onlarca hatta binlerce canlıya biraz haksızlık ediyor olabilirsiniz. Zira orman tek başına devasa bir ekosistemdir ve pek çok canlının hem barınağı hem de hayatının devamlılığının sigortasıdır.

Kıymetlimiz ormanlarımıza biraz daha yakından göz atalım.

Orman Nedir?

Doğal olarak yetişen veya emekle yetiştirilen ağaç ve ağaççık toplulukları yerleri ile birlikte orman olarak tanımlanır. Orman, yalnızca ağaç ve ağaççıklardan ibaret değildir; ağaçlar, hava, su, toprak ve diğer otsu ve odunsu bitkiler, mikroorganizmalar ve hayvanlarıyla kendine özgü kapalı bir dünya, yani bir ekolojik sistem, diğer bir deyişle ekosistemdir.

Orman ağaçları yapraklarının şekline göre geniş yapraklı ve iğne yapraklı, ibreli ağaçlar olmak üzere iki gruba ayrılır. Yapraklı ağaçlar genel olarak yapraklarını sonbaharda dökerler, kışın yapraksızdırlar ve ilkbaharda tekrar yaprak açarak yaşama devam ederler: Yerli türlerimizden meşe, kayın, gürgen, kestane, kızılağaç, kavak, söğüt, karaağaç, dişbudak, ıhlamur, ceviz ve çınar bu tanıma örnek olarak verilebilir.

İbreliler ise her dem yeşil, yani yaz-kış yeşil görünen ağaçlardır. Yaprakları iğne gibi ince, sert ve batıcı olup dökülür; fakat yaprakları belirli bir mevsimde ve hep birden dökülmez. Bu nedenle daima yeşil kalırlar: Çam, göknar, ladin, sedir, ardıç, mazı, servi ve melez gibi.

Avrupa’da bulunan 12.000 bitkinin 10.000 türü/ alt türü, vs. Türkiye’de bulunmakta olup 3.500 kadarı ise sadece ülkemizde yetişmektedir.

Pek çok maddi ve sosyal faydası ile ülkemizin en önemli doğal kaynaklarından biri olan ormanların ve sağladıkları ürün ve faydaların sürekli olabilmesi için planlı ve düzenli işletme gereklidir. Kesilen ağaçların, yanan ormanların ya da çeşitli şekillerde zarar gören ve yok olan ağaçların yerine yenileri dikilmeli ve böylece ormanların devamlılığı sağlanmalıdır.

Orman Manzarası

Ormanların Faydaları

• Ormanlardan sağlanan ana ürün, yaşantımızın her alanında ihtiyaç duyulan odun hammaddesidir. Ayrıca tohum, çiçek, kozalak, reçine, palamut ve meyve gibi ürünler, temiz hava, erozyon önleme, su ve doğa turizmi gibi hizmetler ile madenler, kum- çakıl ve humus gibi mineral hammaddeler de ormanlardan elde edilmektedir.
• Ormanlar, kar ve yağmuru yaprak, dal, gövde ve kökleri ile tutarak sel ve taşkınların oluşmasını önler. Ayrıca yer altı sularının oluşmasına yardım eden ormanlar, başta içme suyu olmak üzere ihtiyacımız olan her çeşit suyu sağlar. Su buharını yoğunlaştırarak yağmur haline gelmesini de yine ormanlar sağlar.
• Orman erozyonu önler, rüzgârın hızını azaltır; toprağı kökleri ile tutarak yağış ve akarsuların toprağı taşımasını önler.
• Ormanlar yaban hayatını besler, barındırır ve av kaynaklarını korur.
• Ormanlar, eğlenme, dinlenme ve boş zamanları değerlendirme imkanı sağlar. Havası, suyu, doğal güzellikleri ve sakin ortamı ile özellikle şehir yaşayan insanların ilgisini çeken ormanlar insanların beden ve ruh sağlığı üzerinde olumlu etkiler yapar.
• Ormanlar, içerisinde ve çevresinde yaşayan insanlara iş imkanları sağlar ve köylerden kente göçü azaltır.
• Baraj ve göletlerin ömrünü uzatan, doğal afetleri önleyen/ hafifleten ormanlar doğal güzellikleri ile ülke turizmine de katkıda bulunur.

Ormanlardaki Ağaçlar Neden Kesilir?

Ormanların faydalarının sürekli olabilmesi için planlı ve düzenli işletilmeleri gerekir. Ağaçlar her yıl belirli miktarlarda büyürler. Ormanlara müdahale edilmezse bir süre sonra bu ağaçlar yaşlanıp dayanıklılığını ve verimliliğini yitirerek kar, fırtına, böcek, mantar ve yangın gibi zararlılar karşısında dayanamayıp ölürler. Ormanların sürekliliği için bu kurumuş, hasta, yaşlı ve birbirlerine çok yakın olduğu için büyümeleri engellenen ağaçların kesilerek çıkarılması ve yerlerine fidanların dikilmesi gerekir. Kesilen ağaçlar ise ihtiyacımız olan yakacak ve sanayi odunlarını sağlar.

Orman İçi Sulak Alan

Ormanlar Hakkında İlginç ve Faydalı Bilgiler

• Bir hektar (100x100m= 10.000 m²) ladin ormanı yılda 32 ton, kayın ormanı 68 ton, Çam ormanı ise 30 ton tozu emer.
• Ormanlar biyolojik dengeyi korur. Mesela yapraklı ağaçlardan oluşan bir bölgede 50 kuş türü yaşayabilir,
• Topraklarımız akarsular ile denizlere, göllere veya barajlara taşınmaktadır.
• 50 m genişliğindeki bir otoyolun gürültüsü orman ile 20-30 desibel azalır.
• Orman, ağaçsız alana göre 8 kat fazla humus oluşturur ve toprak canlılarının yaşamasına olanak sağlar.
• 25 m boyunda ve 15 m tepe çatısına sahip bir kayın ağacı saatte 1,5 kg oksijen üretir.
• Hava kirliliğinin yaklaşık %50’si ormanlar tarafından temizlenir.
• Egzoz gibi zehirli gazlar ve kirli sular orman sayesinde temizlenir.
• 100 yaşındaki bir kayın ağacı saatte yaklaşık 40 kişinin çıkardığı 2.35 kg karbondioksiti tüketir.
• 10x10m alanda yer alan 25m boyunda ve 100 yaşında bir kayın ağacı kökleri ve kılcal damarları aracılığıyla yılda 30.000 litre su emer ve verimli toprağın akmasını önler.
• Kayın ağacı bir yıl içinde 7 kg toz ve 300 kg zehri emip dışarı süzer.
• Bizlere yön bulma konusunda orman da yardımcı olur.

Orman Yangınları ile Mücadele

Türkiye’nin güney kısmı Akdeniz iklim kuşağındadır, ormanlarının büyük bölümü (%58’i) ibreli ağaçlardan oluşması sebebiyle ve özellikle yaz aylarında orman yangını tehlikesine açıktır. Bu yangınların %3’ü yıldırım, %12’si kasıt ve %38’i ihmal ve dikkatsizlik yüzünden çıkıyor; %47’sinin ise çıkma nedeni bilinmiyor. Orman yangınlarının %97’sinin nedeni özetle insandır.

Orman yangınlarına bağlı büyük maddi kayıplar yanında, yangınların çevreye zararları da oldukça fazladır. Yangınları önlemek için halkın eğitimi ve bilinçlendirilmesi çok önemlidir. Orman Genel Müdürlüğü ve toplum yararına faaliyet yürüten kuruluşlar eliyle yürütülen bilinçlendirme ve diğer eğitsel faaliyetlere mutlaka katılım sağlanmalıdır. Bilhassa orman yakınında yaşıyor isek orman yangınları ile mücadele konusunda, yangın öncesi, yangın anı ve yangın sonrasındaki davranışlarımız hakkında OGM ve diğer sivil toplum örgütlerince verilen eğitimlere katılmak hem ormanların korunması hem de can güvenliğimiz sağlanması noktasında oldukça önemlidir. Ormanda gördüğümüz yangına işaret eden, duman, alev ya da kontrolsüz bir faydalanmayı mutlaka 112’ye ve en yakın Orman İşletme Müdürlüğüne derhal bildirmeliyiz.

Ormanlarımızı Kim Yönetiyor?

Kamu kurumları olarak Orman Teşkilatı, yani Orman Genel Müdürlüğü (ogm.gov.tr), Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (tarimorman.gov.tr/DKMP) ile Çölleşme ile Mücadele Genel Müdürlüğü (cem.csb.gov.tr) vardır. Eğitim ve araştırma kuruluşları olarak 12 Orman Fakültesi, 2 Ormancılık Meslek Yüksek Okulu ve farklı yüksek okullara ait ormancılıkla alakalı çok sayıda bölüm, program vardır. Kamu kurumlarının yanı sıra ormancılıkla ilgili çok sayıda sivil toplum kuruluşu da mevcuttur. Orman yönetiminde yer almasalar bile ormandan elde edilen hammaddeyi işleyerek ülke ekonomisine katkı sağlayan ve orman yönetiminin paydaşı sayılabilecek, mobilya, kâğıt, kibrit, ahşap binalar, vs. üreten çok sayıda orman sanayii kuruluşlarını da belirtmek gerekir.

Ormanlar, OGM tarafından yönetilir.

Orman ve ormancılıkla ilgili öğrenmek istediklerinizle ilgili yazımızda belirttiğimiz kamu kurumlarının bulunduğunuz yerleşim yerindeki temsilcilikleri ile görüşebileceğiniz gibi bizlere de ulaşabilir, faaliyetlerimize katılabilir, yayınlarımızı takip edebilirsiniz. Orman nedir hakkındaki videomuza buraya tıklayarak göz atarak çocuklarınıza kısa, etkili ve eğlenceli bilgiler verebilirsiniz.