Anadolu, sadece tarih ve kültür açısından değil, aynı zamanda zengin bitki örtüsüyle de öne çıkan bir coğrafyadır. Biraz Asya, biraz Avrupa, Akdeniz bir tarafta, bir tarafta Karadeniz… Ülkemiz, farklı iklim özellikleri ve coğrafi yapısı sayesinde, birbirinden farklı ağaç türlerine ev sahipliği yapıyor. Ormanlarımız, biraz kulaktan dolma bilgiler, biraz da araştırmaya olan hevessizliğimiz nedeniyle “çam” ağaçlarıyla sınırlı gibi bilinebilir. Ancak, Anadolu’nun ormanlarında çamlar dışında pek çok farklı tür de mevcut ve her biri ekosisteme kendilerine has katkılar sağlıyor. Anadolu’nun ağaçlarına daha yakından bakalım hem ibreli hem de yapraklı türlerin hangi bölgelerde daha yaygın olduğuna göz atalım. Kim bilir, belki de çam ağaçlarının hakimiyetine dair yerleşik düşünceleriniz değişir!

Çamdan Daha Fazlası Var!

İbreli ağaçlar, genellikle halk arasında ortak bir adla “çam” olarak tanınır. Ancak bu grupta sadece çam türleri yer almaz. Anadolu’da en yaygın olan ibreli ağaç türleri arasında kızılçam, sarıçam, fıstık çamı, sedir ve ardıç yer almaktadır. Çamlar, deniz seviyesinden yükseklik arttıkça, özellikle Ege ve Akdeniz Bölgeleri’nde bolca karşımıza çıkar. Kızılçam, adeta Akdeniz’in simgesidir, kıyı şeritlerinde sıklıkla bulunur ve 20-30 metreye kadar boylanabilir.

Diğer taraftan, sarıçam, daha yüksek rakımlarda yer alırken, fıstık çamı ise özellikle Toros Dağları‘nın yamaçlarında yaygındır. Ardıç türleri, genellikle daha kurak ve taşlık bölgelerde, İç Anadolu’nun kıyısında karşımıza çıkar. Sedir ise hem güzellikleriyle hem de orman ekosistemine katkılarıyla dikkat çeker.

Peki ibreli türler mi yapraklı türler mi daha hızlı büyür?

Bu sorunun kesin bir cevabı yoktur; çünkü her ağacın büyüme hızı, bulunduğu bölgeye ve iklim koşullarına bağlıdır. Beslendiği toprağın kendilerini ne kadar doyurduğuyla ilişkili de diyebiliriz. Meşe ve kavak gibi bazı yapraklı türler, genç yaşlarda daha hızlı boylanırken, ibreli ağaçlar daha yavaş büyüyebilir. İbreli ağaçlar, uzun yıllar boyunca büyüyüp, yıllar içinde kocaman ormanlar oluştururlar. Ancak bu, yapraklı ağaçların daha “aceleci” olduğunu ve hızla büyüdükleri anlamına gelmez. Klasik Anadolu özdeyişi ile de açıklamak gerekirse “beş parmağın beşi bir olmaz” diyebiliriz.  Bütün yapraklı ya da ibrelileri az büyür, çok büyür, hızlı ya da yavaş büyür diye etiketleyemezsiniz. Ha, etiketlerseniz de sizde kalır o bilgi ve size mahsus olur. Bilimsel bir geçerliliği olmaz. Siz yine de etiketleyip canımız ağaçlarımızı gücendirmeyin.

Anadolu’nun Yeşil Taçları

Yapraklı ağaçlar, orman ekosisteminin belki de en canlı ve çeşitlilik barındıran grubu. Bu türler, yıl boyunca yaprak dökerler ve çoğu zaman meyve de verirler. Anadolu’nun ormanlarında bu grup içinde en yaygın olan türler meşe, kayın, gürgen, ıhlamur, akçaağaç, dut ve çınardır.

Meşe, belki de Anadolu’nun en karakteristik yapraklı ağacıdır ve hemen hemen her bölgeden karşımıza çıkar. Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Marmara bölgelerinde geniş alanlara yayılmıştır. Kayın ağacı ise özellikle Karadeniz Bölgesi‘nde bolca görülür. Gürgen ağaçları da Marmara ve Karadeniz‘in ılıman iklimine bayılır.

Ihlamur ise sıcak ve nemli havalarda büyümeyi sever, bu yüzden Ege Bölgesi‘nde sıkça görülür. Akçaağaç türleri de zengin ve verimli topraklarda daha hızlı gelişen bir yapıya sahiptir. Ayrıca çınar ve dut gibi meyve veren yapraklı türler de Anadolu’nun önemli ağaçları arasında yer alır. Var yani… bol miktarda yapraklı ağacımız da var ormanlarımızda. Hani şu yazın yemyeşil görünüp de kışın fırtınalı havada kumaşı uçmuş şemsiye gibi görünen ormanlarımız var ya; ha işte onlar hep yapraklı işte!

Hangi Ağaç Nerede, Ne İşe Yarar?

Anadolu’daki ağaçlar yalnızca doğayı yeşil tutmakla kalmaz, aynı zamanda insana da birçok katkı sağlar. Zeytin, kestane, ceviz ve fındık gibi meyve veren ağaçlar hem gıda hem de ticaret açısından önemli kaynaklardır. Özellikle Ege ve Akdeniz Bölgeleri’nde bu türler sıkça görülür. Kavak ağaçları, hızla büyüdükleri için odun üretiminde kullanılırken, fıstık çamı ise özellikle Toroslar’da orman köylüsüne önemli gelir kaynağı sağlar.

Zeytin ağaçları, ılıman iklimin elmaslarıdır. Fındık ve ceviz gibi meyve veren ağaçlar da Karadeniz’in verimli topraklarında hızlıca yetişir ve bölge halkı için ekonomik değeri büyüktür. Bir diğer deyişle ormanda özgürce yetişiyor olsalar da ağaç türlerimiz sadece odun üretimiyle değil, meyvesi, yaprağı, reçinesi ve daha pek çok özelliği ile hem halkımıza hem de ülke ekonomimize can oluyor. Şimdi böylesi muhteşem güzellikleri sevmeyecek de ne yapacaksınız? Ne yapacaksınız? Mesela ateş yakmayacaksınız ormanda, çöp bırakmayacak, usulsüz kesim yapmayacaksınız. Koruyacaksınız, kollayacaksınız ki bu ortaklık devam etsin.

Anadolu’nun Orman Çeşitliliği ve Sürprizlerle Dolu Bir Doğa

Anadolu, aslında zengin bir ağaç çeşitliliğine sahip bir coğrafyadır. Çamlar yalnızca birkaç türden ibaret değildir. Kızılçamın gölgesinde, meşenin koyu yeşil yaprakları arasında geçirdiğiniz birkaç dakika, ormanlarımızın ne kadar farklı ve zengin olduğunu size hatırlatacaktır. İbreli ve yapraklı türlerin çeşitliliği, yalnızca doğanın işleyişini değil, bölge halkının geçim kaynağını da şekillendirir.

Bir sonraki orman gezinizde, sadece çamları değil, kavak, ıhlamur, kayın, sedir ve daha nicelerini gözlemlemeyi unutmayın ki nadide ormanlarımızda sadece çam var yanılgısına düşmeyin ve sizi bu yanılgıya düşürmek isteyenlere kulak asmayın.